-
1 билгеләү
перех.1) размеча́ть/разме́тить, отмеча́ть/отме́тить, ме́тить, помеча́ть/поме́тить (что-л. колышками, стрелками, чёрточками и т. п.)иске йортларны сүтәр өчен билгеләү — поме́тить ста́рые дома́ на слом
2) назнача́ть/назна́чить, намеча́ть/наме́тить, предназнача́ть/предназна́чить, отводи́ть/отвести́ (что-л.) (для какой-л. цели, надобности) || назначе́ниеяңа йортны яшьләр өчен билгеләгәннәр — но́вый дом отвели́ для молоды́х (молодым́)
3) устана́вливать/установи́ть, назнача́ть/назна́чить, намеча́ть/наме́тить (сроки чего-л.) || установле́ние, назначе́ниеконференция планнарын билгеләү — наме́тить пла́ны конфере́нции
лекциянең көнен билгеләү — назна́чить день ле́кции
билгеләгән көнне — в устано́вленный день
билгеләгән вакыт — назна́ченное вре́мя
4) определя́ть/определи́ть, назнача́ть/назна́чить, устана́вливать/установи́ть (размер, состав, цену чего-л.) || определе́ние, назначе́ние, установле́ниепальтоны 200 сумга билгеләү — установи́ть це́ну пальто́ в 200 рубле́й
галошның үлчәмен билгеләү — определи́ть разме́р гало́ш
пенсия билгеләү — назна́чить (установи́ть) пе́нсию
5) назнача́ть/назна́чить || назначе́ниедиректор ярдәмчесе итеп билгеләү — назна́чить (кого-л.) замести́телем дире́ктора
6) устар. предопределя́ть/предопредели́ть, назнача́ть/назна́чить || предопределе́ние, назначе́ниеязмыш билгеләгән — рок предназна́чил; судьба́ предопредели́ла
•- билгеләп кую
- билгеләп үтү
- билгеләп чыгу -
2 урочный
-
3 дөрес
1. прил.1) пра́вильный, безоши́бочный, то́чный, ве́рный, правди́выйдөрес җавап бирү — дать безоши́бочный отве́т
дөрес юл белән бару — идти́ по ве́рному (пра́вильному) пути́
дөрес тәрбия бирү — дать пра́вильное воспита́ние
дөрес вакыт — то́чное вре́мя
дөрес фикер — ве́рная мысль
2) по́длинный, допо́длинный, и́стинныйдөрес факт — по́длинный факт
дөрес мәгълүматлар — допо́длинные изве́стия
дөрес хәлне аңлату — разъясни́ть и́стинное положе́ние
3) справедли́вый, беспристра́стный, объекти́вныйдөрес кисәтү — справедли́вое замеча́ние
дөрес тәнкыйть — объекти́вная (справедли́вая) кри́тика
дөрес бәя — объекти́вная оце́нка
дөрес карар — беспристра́стное реше́ние
4) че́стный, правди́вый, справедли́выйдөрес кеше — справедли́вый (че́стный) челове́к
дөрес сүзгә җавап юк — (посл.) что пра́вда, то пра́вда (букв. правди́вому сло́ву нет опроверже́ния)
дөрес сүз таш яра — (погов.) правди́вое сло́во разбива́ет ка́мень
5) я́сный, конкре́тныйисәбең дөрес булсын — чтоб наме́рение бы́ло я́сным (конкре́тным)
6) норма́льный, обы́чныйисе дөрес — созна́ние (его́) норма́льное
7) в подтверждающих ответах, репликах да, ве́рно, пра́вильно, то́чно8) в знач. сущ. обычно в косв. п. пра́вдадөресен сөйләү — говори́ть пра́вду
сүзең дөресме? — пра́вду ли ты говори́шь?
дөрескә охшый — похо́же на пра́вду
дөресен әйткән күршесенә (туганына) ярамаган — пра́вда глаза́ ко́лет
9) в знач. вводного сл. пра́вдадөрес, ул моны алдан белмәгән — пра́вда, он не знал э́того зара́нее
10) в знач. вводн. сл. дөресе, дөресрәге, дөресендә верне́е, точне́е; точне́е говоря́, точне́е сказа́ть; на са́мом де́ле2. нареч.1) пра́вильно, ве́рно, то́чно; безоши́бочномәсьәләне дөрес чишү — реши́ть зада́чу пра́вильно
дөрес бүлү — дели́ть то́чно
урынны дөрес билгеләү — безоши́бочно определи́ть местонахожде́ние
дөрес әйтәсең! — пра́вильно (де́льно) говори́шь!
2) справедли́во, объекти́внобәхәсне дөрес хәл итү — справедли́во (объекти́вно) реши́ть спор
дөрес тәнкыйтьләү — критикова́ть справедли́во
3) че́стно, правди́во, справедли́во, по пра́вдедөрес яшәү — жить че́стно
чынбарлыкны дөрес тасвирлау — изобража́ть действи́тельность правди́во
дөрес хөкем итү — осужда́ть (наказа́ть) справедли́во
•- дөрес итеп
- дөрескә охшаган••дөресен әйтик — ну́жно сказа́ть пра́вду, ска́жем пря́мо
дөресен әйткәндә (дөресен генә әйткәндә) — по пра́вде говоря́ (сказа́ть); пра́вду говоря́ (сказа́ть)
дөрестән дә — действи́тельно, в са́мом де́ле, пои́стине; пра́во, впрямь
-
4 җидееллык
1. прил.семиле́тнийҗидееллык план — семиле́тний план
җидееллык вакыт — семиле́тний срок
2. сущ.җидееллык белем — семиле́тнее образова́ние
семиле́тка, семиле́тиеҗидееллыгын билгеләп үтү — отме́тить семиле́тие (какого-л. события)
җидееллык мәктәп — семиле́тняя шко́ла; семиле́тка
-
5 датироваться
несов....га карау,... белән билгеләнү ( вакыт ягыннан) -
6 инкубация
жа) мед. йогышлы авыруның йоккан моментыннан алып беренче билгеләре күренә башлаганга кадәр үткән вакытб) с.-х. инкубаторларда чебешләр чыгару -
7 на
I предлог1) с вин. п. (при обознач. действия, направленного на поверхность или внешнюю сторону предмета)...га, өстенә2) с вин. п. (при обознач. лиц, организаций, на к-рые возлагается ответственность, работа и т. п.)...га, өстенә3) с вин. п. (при обознач. места, на к-рое направлено действие)...гапойти на завод — заводка бару; заводка эшкә керү
4) с вин. п. (по направлению, в сторону)...га,...га табаидти на голос — тавыш ишетелгән якка таба бару; тавышка таба бару
окна на восток — тәрәзәләр көнчыгышка таба [карый]
дверь на улицу — ишек урамга таба [карый]
5) с вин. п. (при обознач. соприкоснсвения, столкновения)...ганаткнуться на кого-л. в темноте — караңгыда кемгә дә булса барып бәрелү
6) с вин. п. (при указ. срока, времени)...та,...нена зиму — кышка, кыш айларына
на этот раз — бу юлы, бу очракта
со дня на день — бүген-иртәгә, тиз арада, тиз вакыт эчендә
7) с вин. п. (с какой целью, для чего-л.)...га8) с вин. п. (при обозначении цели, назначения)...лык9) разг.; с вин. п. (при обознач. специальности, профессии)...лыккаучиться на слесаря — слесарьлыкка уку;
10) с вин. п. (для, ради)...га, өчен11) с вин. п. (с сущ. "лад", "манера", "образец")...ча, буенча12) с вин. п. (при обознач. предмета, являющегося орудием действия)...га13) с вин. п. (при обознач. количества, меры)...га14) с вин. п. (при умножении, делении)...га15) с предл. п. (на вопрос "где")...да, өстендә16) с предл. п. (при обознач. лиц, предметов, одетых, облачённых во что-л.)...өстендә,...өстенә17) с предл. п. (при обознач. области, сферы деятельности)...да18) с предл. п. (при указ. на положение, состояние)...да булусостоять на чьём-л. иждивении — берәүнең тәрбиясендә тору
19) с предл. п. (при обозначении времени, срока)...да20) с предл. п. (в нек-рых устойчивых сочет.)...гандана ходу — барганда, барган шәпкә
21) с предл. п. (при обознач. предмета, являющегося нижней или внутренней частью чего-л.)...лы,...эчле22) с предл. п. (при обознач. средств передвижения)...да,...белән23) с предл. п. (при посредстве, с помощью чего-л.)...да24) с предл. п. (при обознач. вещества, к-рое входит в состав чего-л.)...га эшләнгән,...да эшләнгән,...лы,... кушып (катнаштырып) эшләнгән•- сорвать зло II частицамәна, возьми — мә, ал
- на-поди -
8 прокосить
сов.1) ( что) чабып ясау (билгеләү, салу)2) ( что) (скосить) чабу, чабып алу (чыгу)3) (что и без доп.) (берникадәр вакыт) чабу, ( берникадәр вакытны) чабып үткәрүпрокосить целую неделю — бер атна буена [печән] чабу
-
9 срок
См. также в других словарях:
билгеләү — 1. Билге, тамга салу. Нин. б. билгесе белән хәтердә калдыру 2. Нин. б. максат белән атап, аерып, бүлеп кую. Кемнең дә булса карамагына, җаваплылыгына, файдалануына бирү, тапшыру 3. Нәр. б. микъдарын яки вакыт күләмен аныклау, шуны рәсмиләштерү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вакыт — 1. Философиядә: материя яшәешенең объектив формасы 2. Нәр. б. секундлар, минутлар, сәгатьләр, еллар, гасырлар һ. б. ш. белән исәпләнә торган яшәеш арасы, дәвамлылыгы. Яшәеш дәвамлылыгын үлчәү берәмлеге җирле в. белән... 3. Нин. б. эшкә, шөгыльгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сәгать — 1. Тәүлек эчендәге вакытны үлчәү коралы 2. Тәүлекнең егерме дүрттән беренә, алтмыш минутка тигез вакыт үлчәү берәмлеге 3. Тәүлек башыннан яки көн уртасыннан исәпләп кителә торган, алтмыш минутлык вакыт үлчәве 4. Дәрес, лекция өчен билгеләнгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ае-көне белән — Үз вакытында, срогы җиткәч тә. АЕ КӨНЕ ҖИТҮ – Билгеләнгән вакыт җитү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
билгеле — с. 1. Нин. б. билгесе, тамгасы булган 2. Яхшы таныш, мәгълүм 3. Анык, ачык булган, аңлаешлы. Исбатланган, һәркемгә мәгълүм. Нин. б. эш эзлекле башкарылып килә торган, махсус билгеләнгән (вакыт тур.) 4. Мәгълүм (бер) , аерым (бер) , ниндидер,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стаж — 1. Берәр өлкәдә эшләү, берәр оешмада, җәмгыятьтә тору дәвере 2. Эшкә өйрәнү, күнегү, үзеңне лаеклы күрсәтү һ. б. ш. өчен кирәк булган яки рәсми билгеләнгән вакыт, срок … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айлык — с. 1. Күпмедер айга җитәрлек 2. Бер ай эчендә үтәлергә тиешле, бер айга билгеләнгән а. план 3. Күпмедер айга сузыла торган өч а. курслар 4. Туганнан соң күпмедер ай яшәгәнлек тур. сөйләгәндә кулл. биш а. бала. Нәр. б. үсү вакытын билгеләү өчен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайчан — а. 1. Вакытны билгеләү, ачыклау өчен сораганда кул. 2. 1) Кайчакта, кайвакыт, вакыт вакыт 2) Нинди (кайсы) вакытта 3. Иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләү өчен кул. кайчан эшем бетә, шунда барырмын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
озату — I. 1. Аерылышканда, саубуллашканда китүче белән бераз вакыт бергә бару. Саубуллашу, хушлашу. Арттан ияреп барган кебек булу (җансыз әйберләр тур.) 2. Кая да булса илтү, алып бару (юл күрсәтеп, ярдәм итеп, саклап, күзәтеп). Барырга булышу. Кая да… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
академик — I. и. 1. Академиянең (1) гамәли әгъзасы 2. Нин. б. академиягә сайланган галим, рәссам, скульптор һ. б. ш. кешеләрнең гыйльми исеме. II. АКАДЕМИК – с. 1. Академиягә бәйләнешле, шуңа караган 2. Академизм (2) принципларына иярә торган 3. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буш — с. 1. Өстендә яки эчендә бер нәрсә дә булмаган, салынмаган, куелмаган 2. Бер нәрсә белән дә яки беркем тарафыннан да биләнмәгән, алынмаган (урын, штат һ. б. ш. тур.). Кеше яшәми, йөрми торган буш урам. күч. Азат, имин, арынган (уйлардан,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
